Juridisch kader: Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz), Boek 7 Burgerlijk Wetboek, KNMG-richtlijn Niet aangaan of beëindiging van de geneeskundige behandelingsovereenkomst.
Tussen cliënten en zorgverleners kan onverhoopt sprake zijn van grensoverschrijdend gedrag. Een zorgverlener kan grensoverschrijdend gedrag vertonen, maar een cliënt of diens naaste ook. Het grensoverschrijdend gedrag kan intimidatie of agressie zijn, maar kan ook seksueel van aard zijn.
Onderstaande analyses zijn bijgewerkt in de jaren:
- 2025
In de inhoudelijke uitspraak kunt u lezen in welk kalenderjaar de uitspraak gedaan is.
Grensoverschrijdend gedrag door een zorgverlener
De cliënt in de zaak 50901/60855 van de Geschillencommissie Ziekenhuizen klaagt over de psycholoog. De cliënt heeft het gedrag van de psycholoog als grensoverschrijdend ervaren, doordat hij haar hand heeft geaaid. De psycholoog erkent de hand van de cliënt te hebben aangeraakt, maar hij zou dit troostend bedoeld hebben. Voor de cliënt was het echter zeer grensoverschrijdend en traumatisch. De zorgaanbieder had er meer aan kunnen en moeten doen om dit gevoel bij de cliënt weg te nemen. De klacht is door de commissie gegrond verklaard.
In de uitspraak 35788/44863 van de Geschillencommissie Publieke Gezondheid heeft een zorgverlener veelvuldig ongepaste uitlatingen gedaan over een cliënt en zich onterecht langdurig bemoeid met een familiekwestie. De zorgaanbieder toonde hierover geen zelfreflectie, wat niet getuigt van ethisch besef.
Grensoverschrijdend gedrag door een cliënt
De cliënt in de zaak 226301/245882 van de Geschillencommissie Geestelijke Gezondheidszorg heeft zich vanwege herbeleving van zijn traumatische verleden tijdens een intakegesprek verbaal en fysiek agressief geuit. De psycholoog voelde zich hierdoor erg onveilig en de behandeling van de cliënt is niet van start gegaan.
Volgens de commissie is sprake van een ongelukkige samenloop van omstandigheden, waarin de zorgaanbieder niets verweten kan worden. Van de cliënt mocht enige vorm van zelfreflectie verwacht worden.
In de zaak 52720/75922 van de Geschillencommissie Psychische en Pedagogische Zorg was sprake van stalking door een cliënt richting haar psycholoog. De psycholoog heeft hierover melding gemaakt bij de politie. De commissie stelt vast dat het gedrag van de cliënt grensoverschrijdend is geweest, mede gezien de meerdere waarschuwingen om dat gedrag te staken.
Grensoverschrijdend gedrag tussen cliënten
Ook tussen cliënten kan grensoverschrijdend gedrag voorkomen. In de zaak 167392/180527 van de Geschillencommissie Zorg Algemeen was een cliënt met een bewoner in een worsteling terechtgekomen. De cliënt kreeg vervolgens een stevige waarschuwing. De commissie is gebleken dat de cliënt niet dader, maar mede slachtoffer was van de situatie. De klacht is gegrond en de zorgaanbieder moet de waarschuwingsbrief intrekken.
In de zaak 117839 van de Geschillencommissie Gehandicaptenzorg was sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag van de cliënt door een medebewoner, wat heel verdrietig en ingrijpend is geweest voor de cliënt. De cliënt verblijft echter in een woonvorm met veel vrijheid en zelfstandigheid. Van de zorgaanbieder kon dan ook niet worden verwacht dat de cliënt permanent onder toezicht stond. Wel had de zorgaanbieder het gebeuren direct bij de Inspectie moeten melden en aan ouders openheid van zaken moeten geven.
Vaststellen grensoverschrijdend gedrag
Uit meerdere uitspraken blijkt dat het voor de commissie lastig is om vast te stellen dat inderdaad sprake is (geweest) van grensoverschrijdend gedrag. De commissie is immers niet bij de incidenten aanwezig geweest.
Zo beschuldigde de cliënt in de zaak 305165/536460 van de Geschillencommissie Ziekenhuizen de orthopedisch chirurg van (het voornemen tot) seksueel grensoverschrijdend gedrag. De orthopedisch chirurg ontkent dit stellig en heeft er vanaf november 2017 juist voor gezorgd dat op alle behandelmomenten ook een andere zorgverlener aanwezig was.
Naar het oordeel van de commissie is niet vast te stellen dat sprake was van (een poging tot) grensoverschrijdend gedrag. De orthopedisch chirurg heeft dit stellig ontkend en de cliënt heeft hiervoor verder geen onderbouwing aangeleverd.
Zie ook de uitspraken 206797/245426 en 110511 – 2017 van de Geschillencommissie Ziekenhuizen.
Communicatie bij grensoverschrijdend gedrag
In het geval van grensoverschrijdend gedrag door een cliënt is het essentieel dat de zorgaanbieder hierover zorgvuldig met de cliënt communiceert.
Uit de uitspraak 206797/245426 van de Geschillencommissie Ziekenhuizen blijkt dat een zorgaanbieder bij een beschuldiging van grensoverschrijdend gedrag in ieder geval hoor en wederhoor moet toepassen, zeker als de beschuldiging met zich meebrengt dat de cliënt de toegang tot de zorgaanbieder wordt ontzegd. De commissie merkt op dat zorgaanbieder ruim voldoende gelegenheid had om het voorval aan de cliënt voor te leggen en zijn kant van het verhaal te horen.
In de zaak 239571/257162 van de Geschillencommissie Verpleging Verzorging en Geboortezorg werd de klager beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag richting de zorgmedewerkers. Naar het oordeel van de commissie heeft de zorgaanbieder de communicatie hierover niet goed aangepakt. Het is niet duidelijk welk incident wanneer heeft plaatsgevonden en wie de incidenten heeft gemeld. Er zijn ook geen incidenten geregistreerd in de dagrapportage. Verder zouden interne interviews zijn gehouden en een onderzoeksbureau zou zijn ingeschakeld, maar daarvan ziet de commissie geen bewijsstukken terug. De beschuldigingen zijn pas veel later gemeld en op papier gezet, en de klager heeft zich niet kunnen verweren.
Beëindigen behandelovereenkomst vanwege grensoverschrijdend gedrag
Grensoverschrijdend gedrag van een cliënt richting een zorgverlener kan een terechte reden zijn om de behandelovereenkomst met een cliënt te beëindigen. Belangrijk is wel dat de zorgvuldigheidseisen in acht worden genomen bij de beëindiging van de behandelovereenkomst. De commissie maakt in de beoordeling vaak gebruik van de KNMG-richtlijn Niet aangaan of beëindiging van de geneeskundige behandelingsovereenkomst.
De commissie Verpleging Verzorging en Geboortezorg geeft meer uitleg hierover in de uitspraak 256153/481779. Door het grensoverschrijdende gedrag van de cliënt was de veiligheid van de medewerkers in het geding. Deze veiligheid moet de zorgaanbieder bewaken en beschermen. De zorgaanbieder heeft de opzegging van de behandelovereenkomst zorgvuldig aangepakt door de cliënt meerdere keren te waarschuwen en aan te spreken op zijn gedrag. Het wangedrag van de cliënt is hierna alleen maar toegenomen.
Ook in de zaak 187513/191049 van de Geschillencommissie Zorg Algemeen is de behandelovereenkomst met de cliënt opgezegd vanwege (seksueel) grensoverschrijdend gedrag tegen zorgmedewerkers. Uit de rapportages blijkt dat een reeks aan incidenten heeft plaatsgevonden, waarbij de cliënt zich erg grof en onhebbelijk heeft gedragen tegenover de zorgmedewerkers. Ondanks waarschuwingen die hij tijdens meerdere gesprekken met de zorgaanbieder heeft gekregen, bleef hij doorgaan met het schelden en het uiten van seksueel getinte opmerkingen. De commissie oordeelt dat er voldoende reden was om de behandelovereenkomst op te zeggen.
Zie ook de uitspraken 134441/158506, 11327/28519 en 35452/45185 van de Geschillencommissie Geestelijke Gezondheidszorg en de uitspraak 383/18882 van de Geschillencommissie Zelfstandige Klinieken.
De uitspraken 32471/41854 en 115296 van de Geschillencommissie Zorg Algemeen zijn voorbeelden van de situatie dat de zorgaanbieder níet zorgvuldig is omgegaan met de opzegging van de behandelovereenkomst.
