Geschillencommissie Sociaal Domein
In april 2023 is de nieuwe Geschillencommissie Sociaal Domein opgericht. Deze commissie behandelt geschillen tussen gemeenten en zorgaanbieders, met name op het gebied van inkoop en (de uitvoering van) contracten op het gebied van Jeugd en Wmo. Deze commissie is niet toegankelijk voor burgers.
Wanneer er een geschil optreedt in het sociaal domein, wordt van de betrokken partijen verwacht dat zij eerst actief proberen om tot een oplossing te komen. Zij kunnen hiervoor bijvoorbeeld de hulp inschakelen van een regioadviseur van het Ketenbureau. Pas als deze inspanningen niet tot een oplossing leiden, kunnen zij het geschil voorleggen aan de commissie. De Geschillencommissie Sociaal Domein kent twee subcommissies, namelijk:
Afhankelijk van de inhoud van het geschil wordt een onderscheid gemaakt tussen beide subcommissies.
Sociaal Domein: Inkoop Jeugdwet en Wmo
Op het gebied van Jeugd en Wmo spelen veel dezelfde kwesties die tot een geschil kunnen leiden, zowel voor aanvang van het contract als in de uitvoeringsfase. Aanbieders kunnen bijvoorbeeld van mening zijn dat een gemeente de financiële afspraken niet nakomt. Gemeenten kunnen op hun beurt ontevreden zijn over de uitvoering van het contract, bijvoorbeeld wanneer de wachtlijsten oplopen of omdat andere afgesproken prestaties niet worden behaald.
Deze commissie buigt zich over inkoopgeschillen (waaronder aanbesteding en verwerving via Open House), waar deze voorheen buiten de scope van de commissie vielen. Op dit terrein is ook de Commissie van Aanbestedingsexperts (CvAE) actief. De CvAE geeft niet-bindende adviezen over aanbesteding. De CvAE behandelt doorgaans precontractuele geschillen inzake aanbestedingen, echter zijn er uitzonderingen waardoor de Geschillencommissie Sociaal Domein Inkoop Jeugdwet en Wmo zo'n geschil toch in behandeling kan nemen. Meer informatie hieronder leest u op de pagina van de commissie, via onderstaande button te bereiken.
Sociaal Domein: Woonplaatsbeginsel en Toegang
Bij deze commissie worden geschillen behandeld tussen gemeenten onderling, wanneer onduidelijk is wie de (financiële) verantwoordelijkheid draagt voor hulp aan een jeugdige, dan wel voor Maatschappelijke Opvang of Beschermd Wonen. Het gaat dan om individuele casuïstiek, waarbij diverse gemeenten betrokken zijn. Denk aan een cliënt die buiten de eigen woonplaats geplaatst wordt en van wie de ouders in twee verschillende gemeenten wonen. In dit soort gevallen kan de continuïteit van de zorg in het gedrang komen, wanneer de betrokken gemeenten het oneens zijn over wie de rekening moet betalen.
Deze geschillen kunnen worden ingebracht door:
- gemeenten, wanneer zij menen dan de cliënt niet onder hun verantwoordelijkheid valt;
- zorgaanbieders, wanneer de betrokken gemeenten aangeven geen geschil te hebben, omdat zij beide menen dat de verantwoordelijkheid bij de ander rust.
Om die impasse te doorbreken, kan ook de zorgaanbieder vragen om een uitspraak.
Wat is de aanleiding voor deze Geschillencommissie?
De aanleiding voor de oprichting van de Geschillencommissie voor het Sociaal Domein is gelegen in het convenant ‘Bevorderen continuïteit jeugdhulp’ (2021). In dit convenant zijn verschillende maatregelen afgesproken die de toegang tot en de continuïteit van de jeugdzorg moeten waarborgen. Wanneer de relatie tussen gemeenten en zorgaanbieders hapert, kan die continuïteit in het gedrang komen. Een snelle, laagdrempelige en deskundige geschillenbeslechting kan dan een aantrekkelijk alternatief zijn voor de gang naar de rechter. Omdat dit breder toepasbaar is dan enkel in de jeugdzorg, is het werkgebied van de commissie uitgebreid naar geschillen op het gebied van de Wmo, het woonplaatsbeginsel jeugd en landelijke toegankelijkheid Maatschappelijke Ondersteuning en Beschermd Wonen.
Waarom een nieuwe commissie?
De nieuwe commissie vervangt twee bestaande commissies, waarvan het secretariaat bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) was belegd. Zorgaanbieders hadden behoefte aan een meer onafhankelijk van partijen georganiseerde commissie. Daarnaast was er behoefte aan een geschillencommissie die zich over een breder scala aan onderwerpen kan buigen en die daarover een bindende uitspraak kan doen. Deze overwegingen hebben geleid tot de oprichting van de nieuwe commissie, die bestaat uit twee subcommissies: een voor Inkoop Jeugdwet en Wmo en een voor het Woonplaatsbeginsel en Toegang, waarbij “toegang” staat voor de landelijke toegankelijkheid maatschappelijke opvang en beschermd wonen.
De subcommissies hebben ieder een eigen reglement, dat recht doet aan de context en de thematiek van de aan te dragen geschillen.
Participerende organisaties
Onderstaande partijen nemen deel aan de Geschillencommissie Sociaal Domein:
- Vereniging van Nederlandse Gemeenten
- Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland
- Jeugdzorg Nederland
- De Nederlandse ggz
- Valente
De bij hen aangesloten organisaties kunnen een geschil, al dan niet eenzijdig, voorleggen aan de commissie. Niet-deelnemers kunnen overigens ook een geschil aandragen, maar dan moeten beide partijen met die route instemmen, en toezeggen dat zij zich zullen houden aan de uitspraak. Daarnaast gelden voor niet-deelnemers hogere tarieven.
Wat kenmerkt geschillenbeslechting door De Geschillencommissie?
Veelgestelde vragen
De Geschillencommissie Sociaal Domein is niet bedoeld voor:
- Geschillen waarbij cliënten als partij betrokken zijn. Zij kunnen een beroep doen op het op hen van toepassing zijnde klachtrecht.
- Geschillen over de gunningsbeslissing. Deze vallen onder de strikte procedures van de Aanbestedingswet. Geschillen over subsidiëring. Hiervoor geldt een wettelijke bezwaar- en beroepprocedure.
- Geschillen over het al dan niet toekennen van een MO of BW voorziening. De subcommissie buigt zich over de vraag welke gemeente verantwoordelijk is voor de betreffende cliënt (= wie) en niet over de toekenning zelf (= wat).
De uitspraken van de Geschillencommissie Sociaal Domein zijn altijd juridisch bindend. Dit betekent dat beide partijen het advies moeten opvolgen en dat er geen mogelijkheid is om beroep aan te tekenen. Wel kunnen uitspraken binnen twee maanden na datum uitspraak aan de rechter worden voorgelegd. De rechter toetst marginaal.
Nee, de uitspraken zijn bindend, maar niet declaratoir. Dit betekent dat de commissie enkel beoordeelt of de regels goed zijn toegepast en of de gemaakte afspraken zijn nagekomen. Zij doet geen uitspraak over bedragen of over de uitwerking van het advies, omdat zij daarmee zou treden van het budgetrecht van gemeenten.
Een gemeente is alleen verplicht tot meewerken aan geschillenbeslechting door De Geschillencommissie als in de overeenkomst tussen partijen of de aanbestedingsdocumentatie de Geschillencommissie Sociaal Domein als geschilinstantie is aangewezen. Indien een gemeente besluit om mee te werken aan deze vorm van geschillenbeslechting, dan dient zij zich ook te houden aan de bindende uitspraak van de commissie.
Ja, dus wanneer gemeenten de landelijke contractstandaarden aanhouden, nemen zij in hun contracten automatisch de mogelijkheid op om geschillen – al dan niet eenzijdig - aan de Geschillencommissie Sociaal Domein voor te leggen. Gemeenten en zorgaanbieders kunnen hier echter ook ad hoc afspraken over maken.
Zorgaanbieders die geen lid zijn van de deelnemende brancheorganisaties kunnen ook een geschil aandragen. Beide partijen moeten dan wel akkoord gaan met deze vorm van geschilbeslechting.
